Jak Kodeks pracy reguluje kwestie odpowiedzialności materialnej pracownika? Jakie są rodzaje odpowiedzialności? Kiedy pracodawca może dochodzić roszczenia o naprawienie szkody? Po odpowiedzi na te i inne pytania zapraszamy do lektury poniższego artykułu.
W Kodeksie pracy ustawodawca przewidział dwa rodzaje odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy podczas wykonywania obowiązków pracowniczych:
Odpowiedzialność materialna pracownika na zasadach ogólnych powstaje w momencie nawiązania stosunku pracy, zatem nie ma potrzeby zawierania dodatkowej umowy z pracownikiem.
Odpowiedzialność materialna pracownika na zasadach ogólnych obejmuje:
Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną za szkodę wyrządzoną pracodawcy, jeśli szkoda została wyrządzona umyślnie, czyli powstała wskutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków, ale to na pracodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia szkody i winy pracownika.
W przypadku umyślnie wyrządzonej szkody, pracownik ma obowiązek naprawienia szkody w pełnej wysokości, z uwzględnieniem utraconych korzyści pracodawcy związanych na przykład z przestojem zepsutej maszyny.
Jeśli natomiast szkoda powstała wskutek nieumyślnego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez pracownika, odpowiedzialność pracownika jest ograniczona i nie może ona przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Trzymiesięczne wynagrodzenie pracownika w takiej sytuacji oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop i bez uwzględnienia zmian w warunkach wynagradzania lub wysokości składników wynagrodzenia wprowadzonych po dniu wyrządzenia szkody.
Powierzenie mienia oznacza wydanie mienia (np. sprzętu) pracownikowi na podstawie odbioru rzeczy za pokwitowaniem, poprzez spis z natury lub inwentaryzację zdawczo-odbiorczą.
Pracownikowi powierzyć można nie tylko rzeczy, czyli na przykład narzędzia, przedmioty, w tym środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze, ale także pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności.
Odpowiedzialność za mienie powierzone dzieli się na:
W przypadku szkody powstałej na mieniu powierzonym pracownik odpowiada w pełnej wysokości niezależnie od tego, czy szkoda powstała z winy umyślnej, czy też nieumyślnej.
Istnieją jednak też przypadki, kiedy pracownik może się uwolnić od tej odpowiedzialności. Do takich przypadków należą okoliczności niezależne od pracownika takie jak, np.:
Zatem w przypadku kradzieży mienia dokonanej przez osobę trzecią, jeśli zaistniały niezależne okoliczności pracownik, któremu mienie powierzono może uwolnić się od odpowiedzialności za rzeczone mienie.
Pracodawca może powierzyć pieczę nad mieniem także kilku pracownikom. Mówimy wówczas o umowie o łącznym powierzeniu mienia. Może ona być zawarta, jeśli liczba pracowników w miejscu powierzenia mienia nie przekracza:
Pamiętać jednak należy, że każda zmiana w składzie pracowników objętych wspólną odpowiedzialnością materialną będzie wymagać zawarcia nowej umowy.
Ponadto, pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie. Jednak w razie stwierdzenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowany przez niektórych pracowników, tylko pracownicy – sprawcy szkody poniosą odpowiedzialność za tę szkodę w całości lub części, za którą odpowiadają.
Co ważne, umowa o wspólnej odpowiedzialności za powierzone mienie przestaje obowiązywać wraz z ustaniem stosunku pracy.
Odpowiedzialność materialna pracownika – tabela informacyjna
Rodzaj odpowiedzialności | Na kim spoczywa ciężar dowodu? | Do jakiej wysokości odpowiada pracownik? | Czy wymagana jest dodatkowa umowa? |
Odpowiedzialność za zasadach ogólnych – wina umyślna Wina umyślna – pracownik narusza obowiązki, bądź chce wyrządzić szkodę w mieniu pracodawcy, albo przewiduje możliwość spowodowania szkody i przystaje na to | Na pracodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia zarówno szkody, jak i winy pracownika | Do pełnej wysokości szkody z uwzględnieniem utraconych korzyści pracodawcy | Nie, powstaje z chwilą nawiązania stosunku pracy |
Odpowiedzialność za zasadach ogólnych – wina nieumyślna Wina nieumyślna – nieumyślne niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków | Na pracodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia zarówno szkody, jak i winy pracownika. Jeśli pracownik, działając nieumyślnie, wyrządził kilka szkód, każdą z tych szkód pracodawca musi udowodnić odrębnie. | Do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Trzymiesięczne wynagrodzenie – oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop, bez uwzględnienia zmian w warunkach wynagradzania lub wysokości składników wynagrodzenia wprowadzonych po dniu wyrządzenia szkody. | Nie, powstaje z chwilą nawiązania stosunku pracy |
Odpowiedzialność za mienie powierzone Prawidłowe powierzenie mienia polega na jego wydaniu. | Uznaje się domniemanie winy pracownika | Do pełnej wysokości szkody z uwzględnieniem utraconych korzyści pracodawcy, Za szkodę w mieniu powierzonym pracownik odpowiada w pełnej wysokości niezależnie od tego, czy szkoda powstała z winy umyślnej, czy też nieumyślnej. | Tak, zgoda pracownika na powierzenie mienia zawarta w umowie o pracę albo w odrębnej umowie o odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie |
Outsourcing kadr i płac – sprawdź, jak możemy pomóc!
ul. Hrubieszowska 2
01-209 Warszawa
Polska
+48 22 295 32 00
contact@ca-staff.eu
NIP: 526-001-29-88, KRS: 0000028831,
REGON: 012548510. Sąd Rejonowy dla
m.st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy