Kodeks pracy – na czym polega materialna odpowiedzialność pracownika?

Jak Kodeks pracy reguluje kwestie odpowiedzialności materialnej pracownika? Jakie są rodzaje odpowiedzialności? Kiedy pracodawca może dochodzić roszczenia o naprawienie szkody? Po odpowiedzi na te i inne pytania zapraszamy do lektury poniższego artykułu.

Odpowiedzialność materialna pracownika – jakie rodzaje?

W Kodeksie pracy ustawodawca przewidział dwa rodzaje odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy podczas wykonywania obowiązków pracowniczych:

• odpowiedzialność materialną na zasadach ogólnych – jest to odpowiedzialność powszechna obejmująca wszystkich pracowników,
• odpowiedzialność za mienie powierzone – pracownikowi w ramach dodatkowej umowy powierzono mienie pracodawcy do wyliczenia się lub do zwrotu.

Odpowiedzialność materialna na zasadach ogólnych – kiedy?

Odpowiedzialność materialna pracownika na zasadach ogólnych powstaje w momencie nawiązania stosunku pracy, zatem nie ma potrzeby zawierania dodatkowej umowy z pracownikiem.

Odpowiedzialność materialna pracownika na zasadach ogólnych obejmuje:

• szkodę wyrządzoną z winy nieumyślnej (odpowiedzialność w ograniczonym zakresie),
• szkodę wyrządzoną z winy umyślnej (odpowiedzialność w pełnej wysokości).

Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną za szkodę wyrządzoną pracodawcy, jeśli szkoda została wyrządzona umyślnie, czyli powstała wskutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków, ale to na pracodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia szkody i winy pracownika.

W przypadku umyślnie wyrządzonej szkody, pracownik ma obowiązek naprawienia szkody w pełnej wysokości, z uwzględnieniem utraconych korzyści pracodawcy związanych na przykład z przestojem zepsutej maszyny.

Jeśli natomiast szkoda powstała wskutek nieumyślnego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez pracownika, odpowiedzialność pracownika jest ograniczona i nie może ona przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Trzymiesięczne wynagrodzenie pracownika w takiej sytuacji oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop i bez uwzględnienia zmian w warunkach wynagradzania lub wysokości składników wynagrodzenia wprowadzonych po dniu wyrządzenia szkody.

Odpowiedzialność za mienie powierzone – w jakiej sytuacji i kto za co odpowiada?

Powierzenie mienia oznacza wydanie mienia (np. sprzętu) pracownikowi na podstawie odbioru rzeczy za pokwitowaniem, poprzez spis z natury lub inwentaryzację zdawczo-odbiorczą.

Pracownikowi powierzyć można nie tylko rzeczy, czyli na przykład narzędzia, przedmioty, w tym środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze, ale także pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności.

 Odpowiedzialność za mienie powierzone dzieli się na:

• odpowiedzialność indywidualną,
• współodpowiedzialność – za mienie odpowiada wspólnie kilku pracowników.

W przypadku szkody powstałej na mieniu powierzonym pracownik odpowiada w pełnej wysokości niezależnie od tego, czy szkoda powstała z winy umyślnej, czy też nieumyślnej.

Istnieją jednak też przypadki, kiedy pracownik może się uwolnić od tej odpowiedzialności. Do takich przypadków należą okoliczności niezależne od pracownika takie jak, np.:

• kradzież dokonana przez osobę trzecią,
• niedostateczne zabezpieczenie przed dostępem osób z zewnątrz,
• brak właściwej organizacji pracy.

Zatem w przypadku kradzieży mienia dokonanej przez osobę trzecią, jeśli zaistniały niezależne okoliczności pracownik, któremu mienie powierzono może uwolnić się od odpowiedzialności za rzeczone mienie.

Współodpowiedzialność – kiedy umowa o łącznym powierzeniu mienia?

Pracodawca może powierzyć pieczę nad mieniem także kilku pracownikom. Mówimy wówczas o umowie o łącznym powierzeniu mienia. Może ona być zawarta, jeśli liczba pracowników w miejscu powierzenia mienia nie przekracza:

• przy pracy na jedną zmianę – 8 osób,
• przy pracy na dwie zmiany – 12 osób,
• przy pracy na trzy zmiany – 16 osób.

Pamiętać jednak należy, że każda zmiana w składzie pracowników objętych wspólną odpowiedzialnością materialną będzie wymagać zawarcia nowej umowy.

Ponadto, pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie. Jednak w razie stwierdzenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowany przez niektórych pracowników, tylko pracownicy – sprawcy szkody poniosą odpowiedzialność za tę szkodę w całości lub części, za którą odpowiadają.  

Co ważne, umowa o wspólnej odpowiedzialności za powierzone mienie przestaje obowiązywać wraz z ustaniem stosunku pracy.

Odpowiedzialność materialna pracownika – tabela informacyjna

Outsourcing kadr i płac – sprawdź, jak możemy pomóc!