Służba wojskowa pracownika – co przedsiębiorca wiedzieć powinien?

Podejmowanie przez pracownika służby wojskowej, niezależnie od jej formy, wiąże się z szeregiem obowiązków i uprawnień zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Zrozumienie obowiązujących regulacji w tym zakresie jest kluczowe dla zapewnienia zgodności z prawem i płynności funkcjonowania firmy. W poniższym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje, które każdy przedsiębiorca znać powinien.  

Wyróżniamy kilka form służby wojskowej. Kluczowe jest rozróżnienie między dobrowolną zasadniczą służbą wojskową, terytorialną służbą wojskową (Wojska Obrony Terytorialnej), służbą w aktywnej rezerwie oraz służbą w pasywnej rezerwie. Każda z tych form oznacza nieco inne obowiązki ze strony pracodawcy.  Od konkretnego rodzaju służby zależy bowiem m.in. zakres ochrony stosunku pracy, zasady udzielania urlopów bezpłatnych, a także możliwości ubiegania się o świadczenia pieniężne rekompensujące poniesione koszty dla pracodawcy.

Dobrowolna zasadnicza służba wojskowa

Dobrowolna zasadnicza służba wojskowa (DZWS) to forma służby trwająca do 12 miesięcy, obejmująca szkolenie podstawowe (do 28 dni) zakończone przysięgą wojskową oraz szkolenie specjalistyczne (do 11 miesięcy), połączone z wykonywaniem obowiązków na stanowisku służbowym. Warto wiedzieć, że pracownik, który już złożył przysięgę wojskową, nie musi ponownie odbywać szkolenia podstawowego. Ponadto, służba może zostać przerwana na wniosek żołnierza lub z uwagi na potrzeby Sił Zbrojnych.

1.     Ochrona stosunku pracy

Jednym z najważniejszych aspektów dla pracodawcy jest ochrona stosunku pracy pracownika odbywającego DZSW. Umowa o pracę może zostać rozwiązana wyłącznie za zgodą pracownika. Wypowiedzenie umowy przed dniem powołania, którego okres upłynąłby po tym dniu, staje się bezskuteczne. W takiej sytuacji rozwiązanie stosunku pracy następuje tylko na żądanie pracownika.

Wyjątki od ochrony, ochrona nie obowiązuje w przypadku:

• umowy na okres próbny,
• umowy na okres nie dłuższy niż 24 miesiące,
• rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika,
• upadłości lub likwidacji pracodawcy,
• zwolnień grupowych.

Kiedy obowiązuje ochrona?

Ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę obowiązuje:

• od dnia poinformowania pracodawcy o terminie rozpoczęcia szkolenia podstawowego do dnia jego zakończenia,
• w czasie trwania szkolenia specjalistycznego,
• przez 12 miesięcy od dnia zakończenia szkolenia.

2.     Inne uprawnienia dla pracownika – jakie?

Pracownik na czas szkolenia w ramach DZSW ma prawo do bezpłatnego urlopu. Okres dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, takie jak okres wypowiedzenia czy wymiar urlopu wypoczynkowego. Należy również pamiętać, że żołnierze DZSW nie mogą tworzyć, wstępować ani brać udziału w działalności związków zawodowych.

Terytorialna służba wojskowa (TSW) – wojska obrony terytorialnej

Terytorialna służba wojskowa trwa od 1 do 6 lat (z możliwością przedłużenia przez dowódcę). Pracownik musi posiadać uregulowany stosunek do służby wojskowej i nie może podlegać obowiązkowi zasadniczej służby wojskowej. Służba może odbywać się rotacyjnie (co najmniej raz w miesiącu przez 2 dni w czasie wolnym od pracy) lub dyspozycyjnie (pozostawanie w gotowości do stawienia się do służby).

Pracownik jest zobowiązany do niezwłocznego powiadomienia pracodawcy o powołaniu do TSW oraz o dniach pełnienia służby rotacyjnej. W przypadku natychmiastowego stawiennictwa, dowódca jednostki wojskowej zawiadomi pracodawcę.

1.     TSW, a ochrona stosunku pracy

Analogicznie jak w przypadku DZSW, umowa o pracę z pracownikiem powołanym do TSW może zostać rozwiązana tylko za jego zgodą. Ochrona ta przysługuje od momentu powołania do służby. Wypowiedzenie złożone przed powołaniem, którego okres upłynąłby po dniu powołania, staje się bezskuteczne, a rozwiązanie stosunku pracy następuje wyłącznie na żądanie pracownika.

Identycznie jak powyżej, ochrona nie obowiązuje w przypadku:

• umowy na okres próbny,
• umowy na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy,
• rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika,
• upadłości lub likwidacji pracodawcy.

2.     Bezpłatny urlop dla pracownika

Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi bezpłatnego urlopu na czas trwania rotacyjnej służby w obronie terytorialnej (nie dotyczy służby jednorazowej lub w dni wolne od pracy). Urlop udzielany jest na wniosek pracownika lub na podstawie zawiadomienia Szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji w przypadku natychmiastowego stawiennictwa. Okres tego urlopu wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

3.     TSW – świadczenie pieniężne dla pracodawcy

Co ważne, pracodawca ma prawo do świadczenia pieniężnego za dni, w których pracownik pełni służbę rotacyjnie w TSW. Świadczenie to rekompensuje koszty (z wyłączeniem wynagrodzenia) poniesione z tytułu zatrudnienia pracownika na zastępstwo lub zlecenia jego pracy innemu pracownikowi.

Aby je otrzymać takie świadczenie, należy złożyć wniosek wraz z dokumentami potwierdzającymi koszty do Szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji właściwego dla siedziby firmy, w ciągu 90 dni od zwolnienia żołnierza ze służby. Maksymalna kwota świadczenia nie może być wyższa niż 1/22 dwuipółkrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Jeśli pracownik jest zatrudniony w kilku miejscach, świadczenie przysługuje proporcjonalnie wszystkim pracodawcom.

4.     Staż pracy pracownika

Okres pełnienia rotacyjnej TSW wlicza się do stażu pracy pracownika. Jeśli pracownik podejmie u danego pracodawcy pracę w ciągu 30 dni od zwolnienia ze służby (będąc zatrudnionym u tego pracodawcy w dniu powołania), ten okres zostanie wliczony do okresu zatrudnienia we wszystkich aspektach wynikających ze stosunku pracy (np. dodatek stażowy, wymiar urlopu). Dotyczy to również nowych pracowników, którzy w ciągu 30 dni od zwolnienia z TSW podejmą pierwszą pracę lub byli zatrudnieni u innego pracodawcy.

5.     Urlop wypoczynkowy

W przypadku, gdy termin służby w obronie terytorialnej pokrywa się z zaplanowanym urlopem pracownika, pracodawca ma obowiązek przesunąć urlop na późniejszy termin.

Służba w aktywnej rezerwie

Służba w aktywnej rezerwie jest przeznaczona dla osób, które złożyły przysięgę wojskową i nie pełnią innego rodzaju służby, a także co do zasady nie ukończyły 60. roku życia (63. dla podoficerów/oficerów). Służba jest pełniona na czas nieokreślony, jednorazowo raz na kwartał przez co najmniej 2 dni oraz jednorazowo przez 14 dni co najmniej raz na 3 lata, a także w trybie natychmiastowego stawiennictwa lub w inne dni po uzgodnieniu.

Pracownik jest zobowiązany niezwłocznie powiadomić pracodawcę o dniach pełnienia służby na podstawie wykazu otrzymanego od dowódcy. W przypadku natychmiastowego stawiennictwa, to dowódca jednostki wojskowej powiadamia pracodawcę.

1.     Bezpłatny urlop

Pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi będącemu żołnierzem aktywnej rezerwy bezpłatnego urlopu na czas trwania służby, na podstawie jego powiadomienia lub zawiadomienia Szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji (w trybie natychmiastowego stawiennictwa). Pracownik w tym czasie zachowuje wszystkie uprawnienia pracownicze z wyjątkiem wynagrodzenia.

2.     Świadczenie pieniężne dla pracodawcy

Pracodawcy przysługuje świadczenie pieniężne za dni, w których pracownik pełni służbę w aktywnej rezerwie. Rekompensuje ono koszty (z wyłączeniem wynagrodzenia) poniesione z tytułu zatrudnienia zastępstwa lub zlecenia pracy innemu pracownikowi. Wniosek należy złożyć do Szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji w ciągu 90 dni od zwolnienia żołnierza ze służby. Maksymalna kwota świadczenia to 1/22 dwuipółkrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.

3.     Urlop wypoczynkowy

Podobnie jak w innych formach pełnienia służby wojskowej, w przypadku aktywnej rezerwy pracodawca także ma obowiązek przesunąć zaplanowany urlop pracownika, jeśli pokrywa się on z terminem powołania do służby w aktywnej rezerwie.

Służba w pasywnej rezerwie

Pasywną rezerwę tworzą osoby z uregulowanym stosunkiem do służby wojskowej, które nie pełnią innej służby i co do zasady nie ukończyły 60. roku życia (63. dla podoficerów/oficerów). Do pasywnej rezerwy trafia m.in. pracownik, który wcześniej odbywał DZSW. Pełnienie służby polega na uczestnictwie w ćwiczeniach wojskowych (jedno-, krótko-, długotrwałych lub rotacyjnych) oraz w akcjach zwalczania klęsk żywiołowych, poszukiwawczych czy ratowaniu życia ludzkiego.

Istnieją pewne wyłączenia z obowiązku pełnienia ćwiczeń wojskowych, np. dla osób prowadzących kampanię wyborczą, posłów, senatorów, samorządowców, czy zajmujących kierownicze stanowiska w administracji rządowej.

1.     Bezpłatny urlop

Na czas trwania ćwiczeń wojskowych pracownikowi będącemu żołnierzem pasywnej rezerwy pracodawca musi udzielić bezpłatnego urlopu, na podstawie powiadomienia lub zawiadomienia Szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji. W tym czasie pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia ze stosunku pracy, z wyjątkiem wynagrodzenia.

2.     Świadczenie pieniężne dla pracodawcy

Pracodawcy przysługuje świadczenie pieniężne za dni, w których pracownik pełni służbę w pasywnej rezerwie. Obejmuje ono rekompensatę kosztów (bez wynagrodzenia) poniesionych z tytułu zatrudnienia zastępstwa lub zlecenia pracy innemu pracownikowi, a także kwoty odprawy. Wniosek o wypłatę należy złożyć do Szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji w ciągu 90 dni od zwolnienia żołnierza ze służby. Maksymalna kwota świadczenia to 1/22 dwuipółkrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.

3.     Urlop wypoczynkowy

W przypadku, gdy termin służby w pasywnej rezerwie pokrywa się z zaplanowanym urlopem pracownika, pracodawca ma obowiązek przesunąć urlop na późniejszy termin.

Podsumowując, zrozumienie powyższych zasad umożliwia  sprawne zarządzania zespołem, w którym znajdują się osoby podejmujące służbę wojskową. Pracodawcy powinni pamiętać, że w razie jakichkolwiek wątpliwości zawsze najlepiej skonsultować się z ekspertem przed podjęciem działań.

Zatrudniasz pracowników, rozliczasz czas pracy, naliczasz wynagrodzenia? Daj sobie pomóc, zaufaj ekspertom. Poznaj nasze usługi!