Zwolnienia grupowe – prawa i obowiązki pracodawcy

Dynamicznie zmieniające się otoczenie gospodarcze sprawia, że pracodawcy coraz częściej stają przed koniecznością przeprowadzenia zwolnień grupowych. Zakłady pracy, które planują przeprowadzić zwolnienia grupowe, muszą spełnić określone wymogi dotyczące m.in. poziomu zatrudnienia, przyczyn zwolnień oraz terminów. Jakie mają obowiązki? Jaka odprawa przysługuje zwalnianym pracownikom? W niniejszym artykule przedstawiamy praktyczne informacje, jak sprawnie i zgodnie z prawem przeprowadzić zwolnienia grupowe w firmie.

Zwolnienia grupowe – jakie kryteria musi spełnić pracodawca?

Aby pracodawca mógł przeprowadzić zwolnienia grupowe musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników (na podstawie umów o pracę, nie liczy się wymiar czasu pracy, nie wlicza się pracowników tymczasowych). Do rozwiązania stosunku pracy może dojść nie tylko za wypowiedzeniem umowy przez pracodawcę, lecz także na mocy porozumienia stron.

O zwolnieniach grupowych mówimy, gdy:

• pracodawca zatrudniający poniżej 100 pracowników zwalania co najmniej 10 pracowników,

• pracodawca zatrudniający od 100 do 299 pracowników zwalnia co najmniej 10% załogi,
• pracodawca zatrudniający 300 lub więcej pracowników zwalnia co najmniej 30 pracowników,

w okresie krótszym niż 30 dni.

Powyższe limity mogą obejmować także rozwiązania umów za porozumieniem stron, jeśli dotyczą co najmniej 5 pracowników.

Kluczowe jest, aby przyczyny rozwiązania umów o pracę leżały po stronie pracodawcy, a nie pracowników. Przyczyny zwolnień grupowych leżące po stronie pracodawcy:

• Likwidacja lub restrukturyzacja zakładu pracy (np. upadłość, likwidacja działu)
• Ograniczenia w zatrudnieniu (np. redukcja etatów, przyczyny ekonomiczne)
• Zmiany organizacyjne (np. reorganizacja, zmiany technologiczne)

Kluczowe obowiązki pracodawcy w procesie zwolnień grupowych

Zwolnienia grupowe to złożony proces, który wymaga od pracodawcy znajomości i przestrzegania obowiązujących przepisów prawa pracy. Aby zapewnić przebieg zwolnień zgodnie z prawem, pracodawca musi dopełnić szeregu obowiązków takich jak m.in.:

Obowiązki pracodawcy:

• Zastosowanie obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów doboru pracowników do zwolnienia
• Uwzględnienie wszystkich pracowników, których dotyczą przyczyny zwolnień
• Przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony pracowników przed zwolnieniem (np. pracownicy w wieku przedemerytalnym, kobiety w ciąży)
• Wypłacenie odprawy pieniężnej zwalnianym pracownikom
• Konsultacje z organizacjami związkowymi

Jakie zasady wyboru pracowników do zwolnienia? Kogo zwolnić nie można?

W procesie zwolnień grupowych pracodawca nie ma swobody w doborze pracowników do zwolnienia. Kluczowe jest stosowanie obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów, które uwzględniają wszystkich pracowników objętych przyczynami restrukturyzacji. Kryteria te powinny odzwierciedlać potrzeby i interesy pracodawcy, a jednocześnie być mierzalne i weryfikowalne. Mogą one obejmować takie aspekty jak:

• kwalifikacje zawodowe,
• wykształcenie,
• dotychczasowy przebieg zatrudnienia,
• staż pracy
• nabyte umiejętności.

Pracodawcy muszą ponadto uwzględnić szczególne kategorie pracowników, którzy podlegają wzmocnionej ochronie przed zwolnieniem grupowym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w okresie ochronnym pracodawca może jedynie dokonać wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy. Do pracowników chronionych należą:

• Pracownicy w wieku przedemerytalnym: osoby, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego (czytaj także: Pracownik 50+: jakie wyzwania niesie ochrona pracowników przed emeryturą dla firm?)

• Kobiety w ciąży i pracownicy korzystający z konkretnych urlopów: kobiety w ciąży, pracownicy na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim, ojcowskim oraz opiekuńczym. Ochrona obejmuje okres od złożenia wniosku o urlop do jego zakończenia (czytaj także: Dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków)

• Przedstawiciele związków zawodowych i rad pracowniczych: członkowie rad pracowniczych, związków zawodowych, zarządów zakładowych organizacji związkowych, społeczni inspektorzy pracy oraz inne osoby uprawnione do reprezentowania pracowników

• Członkowie zespołów negocjacyjnych i rad zakładowych: osoby będące członkami specjalnych zespołów negocjacyjnych, europejskich rad zakładowych, przedstawiciele pracowników w spółkach europejskich i spółdzielniach, społeczni inspektorzy pracy

• Pracownicy powołani do służby wojskowej: osoby powołane do odbycia czynnej służby wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej lub do przeszkolenia wojskowego

Odprawa pieniężna dla zwalnianych pracowników – co pracodawca wiedzieć powinien?

Każdy pracodawca planujący przeprowadzić zwolnienia grupowe powinien wiedzieć, że w przypadku rozwiązania stosunku pracy w ramach zwolnień grupowych, pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna. Wysokość świadczenia reguluje ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Wysokość odprawy zależy od stażu pracy pracownika:

• Do 2 lat zatrudnienia: 1-miesięczne wynagrodzenie
• Od 2 do 8 lat zatrudnienia: 2-miesięczne wynagrodzenie
• Powyżej 8 lat zatrudnienia: 3-miesięczne wynagrodzenie

Maksymalna wysokość odprawy w 2025 roku:

• Należy pamiętać, że wysokość odprawy jest limitowana i nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu rozwiązania umowy.
• W roku 2025, biorąc pod uwagę zmiany minimalnego wynagrodzenia, maksymalna kwota odprawy pieniężnej wynosi 69 990 PLN.

Zwolnienia grupowe – jak budować pozytywny wizerunek firmy?

Kluczem do zachowania pozytywowego wizerunku firmy w czasie przeprowadzania zwolnień grupowych jest komunikacja. W tym celu warto powołać zespół ekspertów, którzy opracują m.in. szczegółowy plan zwolnień oraz jasne zasady komunikacji z pracownikami i związkami zawodowymi. Dzięki regularnemu informowaniu pracowników o procesie zwolnień można zminimalizować ryzyko utraty kluczowych talentów, uniknąć spadku produktywności praz niedomówień i konfliktów. Ponadto, należy pozwolić pracownikom wyrazić swoje zdanie, gdyż informacje te mogą dostarczyć cennych danych o funkcjonowaniu firmy i potencjalnych problemach, których rozwiązanie może wzmocnić stabilność i pomóc utrzymać dobry wizerunek firmy na rynku pracy.

Zwolnień grupowych przybywa, dane statystyczne to potwierdzają

Według danych GUS, w styczniu 2025 roku zatrudnienie w przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 10 pracowników spadło o 0,9% w porównaniu do stycznia 2024 roku. Oznacza to utratę około 61 tysięcy miejsc pracy, co daje łącznie 6 488 tysięcy etatów. Ten spadek zatrudnienia okazał się głębszy, niż przewidywali ekonomiści, co sugeruje trudną sytuację na rynku pracy, mimo odnotowanego przez GUS wzrostu PKB o 2,9% w 2024 roku.

Ponadto, według informacji opublikowanych przez „Rzeczpospolitą”, w 2024 roku pracodawcy zgłosili zamiar zwolnienia grupowego ponad 37 tysięcy pracowników, z czego ostatecznie zwolniono ponad 27 tysięcy. Tendencja ta utrzymuje się również w 2025 roku. W pierwszych miesiącach bieżącego roku zapowiedziano zwolnienia grupowe obejmujące ponad 10 tysięcy pracowników w takich firmach jak Poczta Polska, Carrefour, Black Red White, Collins Aerospace i Oriflame.

Zwolnienia indywidualne i grupowe – jak możemy pomóc?

W ramach Grupy Advartis zapewniamy profesjonalne wsparcie na każdym etapie procesu, gwarantując zgodność z obowiązującymi przepisami prawa i minimalizację ryzyka, obejmujące m.in.:

• Opracowanie strategii zwolnień
• Wsparcie w optymalizacji kosztów zwolnień
• Analiza ryzyka sporów oraz minimalizacja ryzyk
• Przygotowanie dokumentacji dotyczącej wypowiedzeń umów
• Przygotowywanie porozumień w zakresie rozwiązania umów o pracę/kontraktów managerskich/umów o świadczenie usług

Zapewniamy pracodawcom także kompleksowe wsparcie w obszarze HR. Oferujemy pomoc z obszaru obsługi kadr i płac, podatków i optymalizacji procesów HR.

Poznaj naszą usługę:
Outsourcing kadr i płac